Μελάνωμα – Γενικές Πληροφορίες
Τι είναι το μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι μία επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος που αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα (κύτταρα που παράγουν μελανίνη).
Πόσο συχνά εμφανίζεται το μελάνωμα;
Το μελάνωμα αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου των καρκίνων και η αυξανόμενη συχνότητά του παγκοσμίως το καθιστούν ένα από τα ταχύτερα εξαπλούμενα κακοήθη νοσήματα στο άνθρωπο. Σύμφωνα με πρόσφατες στατιστικές, το μελάνωμα είναι ο έκτος συχνότερος τύπος καρκίνου στους άνδρες και ο έβδομος συχνότερος στις γυναίκες Στην Ελλάδα, η συχνότητα της νόσου βαίνει αυξανόμενη και υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 3-4 άτομα ανά 100.000 κατοίκους εμφανίζουν μελάνωμα.
Ποια είναι η αιτία εμφάνισης του μελανώματος;
Η αιτιολογία του μελανώματος είναι σύνθετη και αποδίδεται σε διάφορους ενδογενείς και περιβαντολλογικούς παράγοντες. Ο κυριώτερος από τους ενδογενείς παράγοντες είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα και η παρουσία πολλαπλών σπίλων (“ελιών”), ενώ από τους περιβαντολλογικούς παράγοντες ο σημαντικώτερος είναι η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία.
Πώς αντιμετωπίζεται το μελάνωμα;
Η πρόωρη διάγνωση και η έγκαιρη χειρουργική αφαίρεση του μελανώματος συνδέονται με άριστη πρόγνωση. Αντίθετα, σε προχωρημένα στάδια, το μελάνωμα μπορεί να επεκταθεί σε άλλα όργανα και να κάνει μεταστάσεις, δυσχεραίνοντας σημαντικά την δυνατότητα μίας επιτυχούς θεραπευτικής παρέμβασης. Η τακτική εξέταση του δέρματος και η εφαρμογή των κανόνων αντιηλιακής προστασίας αποτελούν τον αποτελεσματικώτερο τρόπο γιά την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη του μελανώματος. Ορισμένα ιδιαίτερα γνωρίσματα, μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεχωρίσουμε το μελάνωμα από τους συνήθεις σπίλους και να εντοπίσουμε το πρόβλημα σε πρώιμο στάδιο.
Πώς διακρίνεται το μελάνωμα από τους συνήθεις σπίλους;
Το μελάνωμα αναπτύσσεται από κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μελανοκύτταρα και παράγουν την χρωστική του δέρματος (μελανίνη). Η χρωστική αυτή προκαλεί το “μαύρισμα”του δέρματος μετά την έκθεση στον ήλιο, και το προστατεύει από τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. Μερικές φορές, μία ομάδα μελανοκυττάρων μαζί με τον ιστό που τα περιβάλλει, δημιουργούν καλοήθεις “αλλοιώσεις” του δέρματος που ονομάζονται σπίλοι (κοινώς ελιές). Οι σπίλοι είναι πολύ συχνοί και οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μεταξύ 10 με 40 σπίλων.Το χρώμα τους κυμαίνεται από ανοιχτό ερυθρό, καφέ, έως μαύρο, ωστόσο μερικές φορές προσεγγίζει το φυσικό τόνο του δέρματος. Οι σπίλοι μπορεί να είναι επίπεδοι ή επηρμένοι. Το σχήμα τους είναι συνήθως στρογγυλό ή ωοειδές και μικρότερο από τη γόμα ενός μολυβιού. Υπάρχουν τριών ειδών σπίλοι: οι συγγενείς σπίλοι που βρίσκονται παρόντες κατά την γέννηση, oι συνήθεις (κοινοί) σπίλοι που αναπτύσσονται στην παιδική ή νεαρή ηλικία (πρίν την ηλικία των 40 ετών), και οι λεγόμενοι “δυσπλαστικοί” σπίλοι, που είναι συνήθως πιό μεγάλοι και ανομοιόμορφοι σε σχέση με τους κοινούς σπίλους. Σε αντίθεση με τους σπίλους, το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος του που προέρχεται από τη εξαλλαγή των μελανοκυττάρων της επιδερμίδας. Στη αρχική φάση εξέλιξής του, τα καρκινικά κύτταρα του μελανώματος αναπτύσσονται οριζόντια στην επιφάνεια του δέρματος χωρίς να εισέρχονται βαθύτερα στο δέρμα. Η φάση αυτή διαρκεί από λίγους μήνες εως και λίγα έτη. Στη συνέχεια, τα κύτταρα του μελανώματος αναπτύσσονται κάθετα εντός του δέρματος και διηθούν τα βαθύτερα στρώματα του δέρματος, αυξάνοντας την πιθανότητα μετάστασης στους λεμφαδένες και στα εσωτερικά όργανα. Αυτή η δι-φασική βιολογική εξέλιξη αποτελεί και την “αχίλλειο πτέρνα” του μελανώματος: η έγκαιρη αναγνώρισή του στην αρχική (επιφανειακή) φάση εξάπλωσης και η χειρουργική του αφαίρεσή μπορεί να επιφέρουν και την πλήρη ίαση, ενώ η διάγνωσή του στα πιο προχωρημένα στάδια, όταν το μελάνωμα διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα, συνοδεύεται από μεγαλύτερη πιθανότητα διασποράς και δυσμενέστερη πρόγνωση. Η πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος μελάνωμα αυξάνεται με την ηλικία, αν και η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Μπορεί επίσης να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε σημείο της δερματικής επιφάνειας, ακόμα και σε περιοχές που δεν τις “βλέπει” ο ήλιος, όπως τους γλουτούς, τα πόδια, τα νύχια, και σε σπανιώτερες ακόμα περιπτώσεις στα γεννητικά όργανα. Στους άνδρες, εντοπίζεται συχνότερα στον κορμό, τη κεφαλή και το λαιμό ενώ στις γυναίκες εμφανίζεται στα κάτω άκρα. Το μελάνωμα είναι σπάνιο στη μαύρη φυλή ή σε άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα. Όταν αναπτύσσεται σε άτομα με σκούρο χρώμα δέρματος, έχει τη τάση να εμφανίζεται στην υπονύχια περιοχή των άνω και κάτω άκρων, στις παλάμες ή τα πέλματα.
Η σχέση μεταξύ σπίλων (“ελιών”) και μελανώματος παραμένει ασαφής. Οι περισσότεροι σπίλοι είναι καλοήθεις και παραμένουν έτσι καθ΄όλη τη διάρκεια του βίου. Ωστόσο, το 1/3 των περιπτώσεων μελανώματος αναπτύσσονται πάνω σε ένα σπίλο που προυπάρχει, συνήθως συγγενή (από την γέννηση) ή “δυσπλαστικό”. Επίσης, το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα με πολλαπλούς σπίλους, και ιδιαίτερα “δυσπλαστικούς” σπίλους. Για το λόγο αυτό, κάθε “ελιά” που “αλλάζει” θα πρέπει να εξετάζεται από δερματολόγο, και, αντίστοιχα, κάθε άτομο που έχει πολλές “ελιές” θα πρέπει να παρακολουθείται τακτικά και να προστατεύει το δέρμα του από τον ήλιο.
Tι είναι η υπεριώδης ακτινοβολία και πως επιδρά στο δέρμα;
Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι μία μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας η οποία αποτελεί ένα μικρό αλλά ιδιαίτερα δραστικό, από βιολογικής απόψεως, κλάσμα των ακτίνων του ήλιου (μήκη κύματος από 200 ως 400 nm). Οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου απορροφούνται σε κάποιο βαθμό από το φίλτρο του όζοντος στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, αλλά, ένα σημαντικό μέρος τους φτάνει στην επιφάνειας της γής και προσπίπτει πάνω στο δέρμα που αποτελεί την προστατευτική ασπίδα του ανθρώπινου οργανισμού απέναντι στους διάφορους περιβαντολογικούς παράγοντες.
Σε αντίθεση με τις άλλες ακτίνες του ηλιακού φάσματος, η υπεριώδης ακτινοβολία, η οποία χωρίζεται σε ακτίνες Α (UVA) και B (UVB), είναι αόρατη και ενοχοποιείται για την πρόκληση οξείων και χρόνιων μεταβολών στο ανθρώπινο δέρμα. Μερικές από αυτές είναι ωφέλιμες γιά την λειτουργία του οργανισμού, όπως η παραγωγή της βιταμίνης D, απαραίτητη γιά την ανάπτυξη και τον μεταβολισμό των οστών, και η μελάγχρωση (“μαύρισμα”) που ενισχύει την προστασία του δέρματος από την βλαπτική δράση των ηλιακών ακτίνων. Αλλες επιδράσεις πάλι βλάπτουν το δέρμα όπως το ηλιακό ερύθημα (“έγκαυμα”), και, σε χρόνια βάση, η φωτογήρανση και ο καρκίνος του δέρματος. Υπολογίζεται ότι η μείωση του όζοντος της ατμόσφαιρας κατά 2% τα τελευταία 20 χρόνια έχει επιφέρει μία αύξηση της συγκέντρωσης της υπεριώδους ακτινοβολίας κατά 4%. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να αυξήσει τα προβλήματα από τις βιολογικές επιδράσεις της ακτινοβολίας αυτής στο δέρμα, και ιδιαίτερα στο θέμα του καρκίνου του δέρματος.
Κατεβάστε ΔΩΡΕΑΝ το σύγγραμα “Κατευθυντήριες Οδηγίες για το Μελάνωμα” και ενημερωθείτε!